Nonoman Sunda!

Nonoman Sunda!

Pasundan téh lemah cai aranjeun! Anjeun nu boga kawajiban ngabdi ka lemah cai, tapi gigireun ieu kawajiban, anjeun ngabogaan hak pikeun hirup di tanah sorangan. Ieu téh numutkeun patokan: plicht en recht.

Nonoman Sunda!

Upama anjeun teu wekel ngasah awak, teu pamohalan, Nonoman Sunda di lemah caina teu kabagéan alas, kapaksa kudu nyamos lantaran kalindih ku golongan séjén. Kusabab éta para Nonoman Sunda, geuwat kukumpul tanaga jeung pakarang, nu diwangun ku kaweruh pangpangna adat tabéat anu kuat, nyaéta: kawekelan, kadaék, kakeyeng, karep jeung kawanén. Upama teu kitu, lapur, tanwandé Nonoman Sunda kadéséh dina juritna pikeun néangan kahirupan. Geura rarasakeun, pisakumahaeun teuing pinalangsaeunana upama Nonoman Sunda ngan kabagéan harkat kuli jeung jongos, paling négtog jadi jurutulis, cindekna ngan kabagéan pangkat laladén, tur di bali geusan ngajadi sorangan. Aduh tobat, dugikeun ka kedah kitu mah. Baid, baid nu kitu mah, sing jauh ti tanah Sunda, ka ditu ka sabrang!

(Panglajang JOP no. 6/7 1938, dicutat dina Warga, 22 Oktober 1956, no. 201, h. 3-4, dicutat deui dina Oto Iskandar di Nata: the untold stories (2008) karya Iip D. Yahya)

angklung angka lung

Pungkas minggu kamari, sakumaha biasa kuring 'manggih' TV. Teu ngahaja, bet manggih liputan ngeunaan angklung. Ceuk panganteurna, najan angklung teh idéntik jeung Jawa Barat (salah, kuduna mah jeung Sunda), sabenerna mah asalna lain ti dinya. Atuh, ngabandungan kitu mah kuring téh teu ingkah, langsung manco najan diselang iklan heula gé. Sanggeus ditungguan, anahoreng nu dimaksud téh sual angklung nu cenah asalna tina basa Bali 'angk' jeung 'lung'. Tah, kusabab kuring mah lain urang Bali, jadi teu nyaho naha enya éta asal-usul téh. Carita di-paused heula...

Tadi beurang, inget kana sual angklung, kuring nanya ka babaturan nu urang Bali. Ceuk manéhna, kasenian Bali gé wanoh ka nu disebut angklung, nyaéta alat musik tina awi nu sadana ku cara ditakolan. Di saung angklung Mang Udjo gé alat musik kitu mah aya, baladna maén angklung. Tah, rada enyay-enyayan ayeuna mah... Tina dua babandingan, aya nu sarua di Sunda jeung di Bali: angklung téh alat musik tina awi. Tapi naha kacindekanana bet nyebutkeun yén angklung téh asalna tina basa Bali, padahal teu aya rujukan anu bisa dicepeng?

Sunda jeung Bali téh natangga (najan di antarana aya urang Jawa), bisa jadi baheulana sakaruhun, atawa sahanteuna dulur raket. Tempo wé ngaran-ngaranna, loba nu sarua. Istilah angklung aya di urang, pon kitu deui di Bali. Angklung nu bener téh ditakol atawa dieundeukkeun? Mana atuh nu bener? Nu pasti, angklung téh alat musik tina awi. Teuing sasakalana kumaha, bisa jadi angklung bihari di Bali jeung di Sunda téh sarua bungkeuleukanana. Nu puguh mah di Sunda jadi nu dipikawanoh ayeuna, sedengkeun di Bali jadi nu dipikawanoh ku urang Bali kiwari. Mun teu aya rujukan anu kuat, nya teu kudu maksakeun nyipta-nyipta kumaha pancakakina...

Sastrawan Sunda

Hiji mangsa, balad maya (BM) nu can wanoh kungsi nanya, "Sastrawan Sunda, nya?"

Beurat-beurat gé, heuheu, kuring (K) kapaksa ngabantah, "Bujeng-bujeng bin boro-boro!"

"Naha atuh, teu di ditu teu di dieu, di milis itu di milis ieu, nyarita téh ni embung maké basa Indonésia?" si BM malik nanya deui.

"Ah, bosen atuh da. Sapopoé geus i-Indonésia-an waé!" ceuk kuring.

Dipikir-pikir, da enya atuh. Basa Indonésia salaku basa nasional geus ngawasa kahirupan urang, najan mindeng ogé kadéséh ku basa Inggris. Di sakola basa resmi pangajaran, dina tipi geus puguh, da stasiun-stasiun onjoyna boga oriéntasi nasional. Basa Sunda salaku basana urang Sunda geus kadéséh pisan, beuki lila beuki nyisi. Dipaké balanja di mall, karagok. Dipaké ngobrol jeung babaturan, kudu loba ngaragangan da loba nu teu ngarti.

Duh, jadi salésma kieu, eung... Geus ah!

koropak jero hapé

Koropak SMS pinuh, teu bisa nyimpen deui, maklum hapé baheula kapasitasna paling 30-an. Ti antarana dipindahkeun ka dieu, lebar basana arahéng...

• Wilujeng boboran. Mugia kersa ngahapunten samudaya kalepatan. - HH Bogor
  
• Bilih kantos kasisit sebit kana ati, kapancah kaléngkah ucap, kajenggut kababuk catur, tawakupna nu kasuhun. Hapunten tina samudaya kalepatan. Wilujeng boboran siam 1 Syawal 1429 H. - AM Cisarua
• Kidulur nu dipicinta Alloh... Taqobbalalloohu minnaa waminkum. Wilujeng Idul Fitri 1 Syawal 1429 H. Minal 'aidin walfaaidziin, mohon maaf lahir batin. AR - Bekasi
• Wilujeng boboran siam 1 Sawal 1429 H. Minal 'aidin walfaaidziin, mugi kersa ngahapunten lahir tumekaning batin. - DK Bekasi
• Minal 'aaidin walfaaidziin, neda hapunten lahir & batin. Ya Alloh jantenkeun dulur abdi kalebet golongan umat anu dipikaasih ku Anjeun di dunya sareng ahérat. Aamiin. - TS Surabaya
• Taqobbalalloohu minnaa waminkum. Mugia Alloh nampi amal ibadah urang sarta ngajadikeun urang sadaya jalmi-jalmi anu taqwa, laksana dunya ahérat. Wilujeng Idul Fitri 1429 H. - Nomerna teu kacatet
• Wilujeng boboran siam, neda sih hapunten. D - Purwakarta
• Wilujeng boboran siam 1429 H. Hapunten samudaya kalepatan lahir sinareng batin. - ERN Bogor
• Pun samapun, amit ampun nu kasuhun, kena ireg di ulah pamali. Disabda mahala, dina laku tan yogya. Kadyangganing langit linglang, bwana hérang, pun AG & kulakadang. - Jakarta
• Nur tawakup, rasa lillaah sumerah... Neda jembar sinareng hampura lahir ogé batin, nun. Wilujeng boboran siam. Baktos baé ka sadayana, mugi Gusti ngarohmat urang sadaya. - NS
  

Moro buku

Kaitung geus rada lila teu ngulampreng ka wewengkon Senén téh, najan ari ukur ngaliwat mah rada mindeng. Mun teu salah mah panungtungan ka dinya téh kuring kaleungitan ponsél, dicopét dina mikrolét 01. Pas kajadian gé sabenerna mah karasa, tapi kulantaran komplotan copétna lobaan (ampir sakabéh panumpang), kuring rada nunggu sugan di lebah Atrium aya polantas, da biasana sok aya. Hanjakal, pas turun téh teu katémbong hiji-hiji acan. Maksudna mah, mun aya rék langsung lapor yén kuring kacopétan dina éta mikrolét. Nya, tungtungna mah lapur...

Tadi beurang kaparengkeun deui ka wewengkon Senén, ngajak Adit urang Perpusnas. "Urang moro buku!" ceuk uing téh. Nu dituju nyaéta terminal Senén & Kwitang, da di dinya lolobana nu dagang buku mah. Rarancangna mah rék ka Kwitang heula, terus leumpang ka terminal. Hanjakal si mikrolét kalah nyokot jalur fly over, jadi wé sakalian ka pasar terminal heula.

Anjog ka dinya téh keur meujeuhna tengah poé éréng-éréngan, atuh langsung baé si Adit diajak nempoan di kios-kios bagian jero, ngarah iuh. Laha-loho ka welasan kios, teu manggih waé. Nu nawaran mah jul-jol, malah bari jeung metot taktak sagala. Ku uing teu dipiroséa, cukup dijawab "Liat-liat aja..." Nu kungsi kaalaman ari ditémbalan téh sok jadi paréa-réa omong, keur mah haroréam da maranéhna sok terus nawaran buku-buku atawa majalah teu pararuguh. Aya éta gé hiji dua mah anu rada cocog jeung nu ditéang, tapi da geus boga. Tungtungna mah nyamos, kaluar ti pasar terminal téh léngoh. Si Adit ongkoh, naksir kamus Oxford & kamusna Zoetmulder téh ukur nepi ka nanyakeun harga.

Ti terminal, kuring duaan leumpang ka parapatan Kwitang. Rada hariwang ogé sabenerna mah mawa si Adit papanasan, sieun jol gering. Der uing dicarékan ku Néng Anit! Heuheu...

Jol ka parapatan lebah nu loba dagang buku, kasampak mani ramé ku nu baralanja. Kakara engeuh, ayeuna téh masih kénéh usum asup sakola, jadi loba nu naréangan buku pelajaran sakola. Kios kahiji, liwat. Kadua... Katilu... manggih obralan nu dibandrol sapuluh rébuan. Teu antaparah, duaan langsung alak-ilik... Si Adit éta mah ku rancingeus, sakolébat langsung manggih buku Nano S. Teu lila bet bruh-bréh buku-buku ti Pustaka Jaya. Milik ieu mah... Dua manusa langsung poho kana purwadaksi, ukur sababaraha menit leungeun masing-masing geus ngadempét lima-tujuh buku. Balanja buku sakitu lobana ukur 70 rébueun. Édun...

Can puas, ti éta kios mapay deui... Bréh deui buku-buku anu sarupa di kios séjén, sababaraha di antarana teu kapanggih di kios anu mimiti. Teu antaparah, sababaraha buku langsung dirawuan... Gonjréng deui lima buku 45 rébueun (meunang korting lima rébu). Sanggeus mayar anu kadua, dina dompét kari sababarahara rébu deui.

Aduh, kantong jadi beurat. Hanaang deuih..! Uing duaan langsung ngabelesat ka tukang céndol di peuntaseun jajaran kios buku. Céndol sacangkir jangkung béak dina ukur sababaraha kenyot. Panyerotna badag badag teuing atuh, Mang!!!

Sabari ngaso, nempoan ka lebah Masjid Wali Songo, da asana mah aya ATM. Ana ditelek-telek, ukur aya plang BCA. Ah aing mah...

"Di beulah ditu aya Mandiri mah..." ceuk Adit.
"Hayu atuh ari anggeus reureuhna mah..." ceuk uing.

Jung deui mapayan kios, bisi baé aya nu kaliwat, najan dompét geus ipis pisan gé. Sajalan balikeun ukur manggih hiji deui buku, pangaji lima rébu. "Aya kénéh lah jang ongkos mah..." gerentes téh.

Sanggeus mapayan nepi ka tungtung, meuntas ka pimikroléteun balik. Sabari ngaso deui, entéh sabotol séwang béak sakocépat.

"Puas euy, Dit..?!"
"Wareg, euy... Kabeneran pisan..."